Obecny stan usług bankowości elektronicznej w Polsce
Dynamicznie rozwijający się rynek bankowości elektronicznej w Polsce jest
monitorowany przez kilka instytucji. Związek Banków Polskich (ZBP) zbiera dane
dotyczące bankowości internetowej, home banking i corporate banking, oraz
bankowości mobilnej. Danymi dotyczącymi kart płatniczych zajmuje się Narodowy
Bank Polski (NBP). Badania statystyczne przeprowadza Główny Urząd Statystyczny
(GUS) oraz inne ośrodki badania opinii społecznej. Analiza rynku usług
bankowości elektronicznej w Polsce wskazuje na wysoki wzrost ich popularności i
skali wykorzystania.
Jak wynika z
najnowszych badań ZBP o bankowości internetowej i płatnościach bezgotówkowych,
liczba klientów indywidualnych posiadających konto internetowe w banku na
początku roku 2011 wyniosła 16,5 mln. Oznacza to wzrost w stosunku do grudnia
2010 r. o 300 tys. klientów. Rośnie także liczba klientów, którzy korzystają
aktywnie z bankowości internetowej(wykonują co najmniej jedną operację bankową
przez Internet na miesiąc). Od końca 2006 roku do końca pierwszego kwartału
2011 roku ich liczba wzrosła o ponad 5 mln do poziomu 9,3 mln.
Bankowość
terminalowa w
Polsce należy do najszybciej rozwijających się kanałów dystrybucji bankowości
elektronicznej. W 2009 roku w Polsce wyemitowano 33,4 mln kart płatniczych
(wzrost o 10,3 % w stosunku do roku 2008). Karty debetowe stanowiły największy
udział w emisji wszystkich kart (65, 8 %) i karty kredytowe (33,1 %). Liczba
wyemitowanych kart obciążeniowych wyniosła tylko (1, 1 %) (wykres nr 4).
Procentowy udział kart debetowych w ogólnej liczbie kart systematycznie spada.
Liczba kart kredytowych do roku 2009 systematycznie rosła jednak od końca 2009
roku do marca 2011 spadła o 16 proc. do poziomu 8,5 mln sztuk. Banki
zareagowały na kryzys bardziej zdecydowanie. Kryteria szczególnie finansowe
uległy zaostrzeniu i podlegają dokładnej analizie.
Wykres 4. Liczba
wyemitowanych kart płatniczych w Polsce w latach 2005 - 2009
Źródło: Raport Bankowości Elektronicznej 2010 na podstawie danych ZBP
Tabela
2. Liczba kart płatniczych wyemitowanych wg technologii zapisu danych w latach
2005 – 2009
|
Podział kart
|
2005
|
2006
|
2007
|
2008
|
2009
|
|
|
Karty wyposażone tylko w pasek
magnetyczny
|
Liczba w tys. szt.
|
19 737,96
|
22 483,68
|
24 455,99
|
25 311,84
|
25 277,36
|
|
Udział w %
|
96,90%
|
94,28%
|
92,18%
|
83,61%
|
75,73%
|
|
|
k. w. w pasek magnetyczny i
mikroprocesor
|
Liczba w tys. szt.
|
584,36
|
1 308,82
|
1 977,88
|
4 879,90
|
8 019,86
|
|
Udział w %
|
2,90%
|
5,49%
|
7,58%
|
16,12%
|
24,01%
|
|
|
k. w. tylko w mikroprocesor
|
Liczba w tys. szt.
|
15,8
|
16,7
|
12,6
|
15,4
|
17,3
|
|
Udział w %
|
0,10%
|
0,07%
|
0,05%
|
0,05%
|
0,00%
|
|
|
k. wirtualne
|
Liczba w tys. szt.
|
32,2
|
38,9
|
49,7
|
68,3
|
86,6
|
|
Udział w %
|
0,20%
|
0,16%
|
0,19%
|
0,23%
|
0,26%
|
|
Źródło: Raport Bankowości Elektronicznej 2010 na
podstawie danych ZBP
W Polsce karty z
paskiem magnetycznym są wciąż najbardziej popularne, których udział w ogólnej
liczbie wyemitowanych kart płatniczych w 2009 roku wyniósł 75,7 %.
Systematycznie, ale powoli rośnie liczba kart, które poza paskiem magnetycznym
są wyposażone w mikroprocesor. Kart wyposażonych tylko w mikroprocesor jest
niewiele i po części jest to spowodowane brakiem zgodności tych kart z
infrastrukturą bankomatów i terminali POS w Polsce, które takich kart nie
obsługują. Bardzo szybko rozwija się w Polsce rynek kart bezstykowych
(zbliżeniowych). „Na koniec pierwszego kwartału 2011 roku, według szacunkowych
danych, funkcjonowało 4,2 mln zbliżeniowych kart płatniczych. Zdaniem ZBP, ich
liczba będzie rosła wraz z rozwojem sieci punktów posiadających odpowiedni
terminal.” [www.gazetaprawna.pl (17.08.2011)] Pomimo wzrostu liczby emitowanych
w naszym kraju kart płatniczych, pod względem ich ilości na jednego mieszkańca
Polska jest daleko w tyle w porównaniu z innymi krajami UE (wykres nr 5). Na
jednego mieszkańca Polski przypadało w 2009 r. 0,87 wyemitowanych kart, podczas
gdy na przykład w Niemczech wskaźnik ten wynosił 1,65.
Wykres 5.
Liczba wyemitowanych kart płatniczych w przeliczeniu na jednego mieszkańca w
poszczególnych krajach UE w 2009 roku
Źródło: Raport Bankowości Elektronicznej 2010 na
podstawie danych ZBP
W 2009 roku za pośrednictwem kart
płatniczych zrealizowanych zostało niemal 1 400 mln transakcji (wzrost o 13,1 %
do roku poprzedniego). Najwięcej dokonanych transakcji zostało dokonanych za
pomocą kart debetowych (85,5 %), następnie kredytowych (13,4 %) a najmniej za
pomocą kart obciążeniowych (1,1%). Polscy klienci banków coraz częściej
korzystają z kart płatniczych co
zostało przedstawione na wykresie nr 6.
Interesująco wygląda
wykorzystanie kart płatniczych w Polsce na tle innych krajów UE. Na wykresie nr
7 przedstawiona została liczba transakcji dokonanych kartami płatniczymi w
przeliczeniu na jednego mieszkańca. Wykres pokazuje, że w Polsce jest wciąż
niski stopień wykorzystania kart płatniczych w porównaniu z innymi krajami UE.
W 2009 roku statystyczny Polak przeprowadził 18 transakcji za pomocą kart
płatniczych, a np. w Danii na jednego mieszkańca przypadało 180 takich
transakcji.
Wykres
6. Liczba transakcji dokonanych za pomocą kart płatniczych w Polsce w latach
2005-2009
Źródło: Raport Bankowości Elektronicznej 2010 na
podstawie danych ZBP
Wykres
7. Liczba transakcji dokonanych za pomocą kart płatniczych w przeliczeniu na
jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w 2009 roku
Źródło: Raport Bankowości Elektronicznej 2010 na
podstawie danych ECB
Wartość transakcji dokonanych za
pomocą kart płatniczych w Polsce w latach 2005-2009 podobnie jak liczba
transakcji ma tendencję wzrostową. Wartość wszystkich transakcji dokonanych
kartami bankowymi w 2009 wyniosła 330,4 mld zł (wzrost o 8,6 % w
stosunku do 2008 r.), przy czym udział transakcji przy wykorzystaniu kart
debetowych stanowił 89,6%, kart kredytowych 8,8 % a kart obciążeniowych 1,6 %
(wykres nr 8). Średnia wartość jednej transakcji dokonanej w 2009 roku za
pomocą karty płatniczej wyniosła 237 zł.
W Polsce wartość
wykonanych transakcji w roku 2009 w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosiła
wyniosła 0,49 tys. euro, a przykładowo w Dani wartość takich transakcji
wyniosła aż 8,5 tys. euro (wykres nr 9).
W roku 2009 na terenie Polski funkcjonowało 15 883 bankomatów, czyli
o 17% więcej niż w roku 2008. Dzięki pojawieniu się bankomatów pracujących w
trybie online znacznie pojawił się zakres ich funkcjonalności (dokonywanie
przelewów, zakładanie lokat, zasilanie konta telefonu komórkowego i wiele
więcej), dodatkowo pojawiły się urządzenia pozwalające na wpłacenie pieniędzy
na konto (wpłatomaty). Pod koniec 2009 zarejestrowanych było 215 509
terminali POS umożliwiających płatności bezgotówkowe w punktach handlowych.
Pomimo rosnącej liczby bankomatów i terminali POS Polska pod względem ilości
tych urządzeń na milion mieszkańców znajduje się na końcu. Jeżeli chodzi i ilość bankomatów to w Polsce
wynosi ona 416 takich urządzeń na milion mieszkańców, znacznie mniej niż np. w
Portugalii (1614) lub Niemczech (1010). Podobne proporcje występują w ilości terminali
POS. W naszym kraju było to 6043 terminali POS na milion mieszkańców, a
przykładowo w Hiszpanii - 30 134, lub w Grecji - 45 164. W 2009 roku
za pośrednictwem bankomatów przeprowadzono 671,27 mln operacji (o wartości
245,14 mld zł), a za pomocą terminali POS 697,7 mln operacji (o wartości 75,07
mld zł).
Wykres 8. Wartość transakcji
dokonanych za pomocą kart płatniczych w Polsce w latach 2005-2009
Źródło: Raport Bankowości Elektronicznej 2010 na
podstawie danych ZBP
Wykres
9. Wartość transakcji dokonanych za pomocą kart płatniczych w przeliczeniu na
jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w 2009 roku
Źródło: Raport Bankowości Elektronicznej 2010 na
podstawie danych ECB
Bankowość
internetowa
Polski
sektor bankowy charakteryzuje się wysokim wzrostem skali wykorzystania
Internetu w procesie świadczenia usług. Większość z obecnie funkcjonujących
rozwiązań technicznych systemów bankowości internetowej została wdrożona lub
unowocześniona w latach 2005-2009 pod kątem funkcjonalności i bezpieczeństwa
usług. Dzięki temu bankowość internetowa stanowi dziś w pełni zastępczą formę
świadczenia usług do tej prowadzoną w oddziałach banków. „Niskie jednostkowe
koszty wykonania operacji bankowych sprawiły, że ten kanał dystrybucji usług
traktowany jest jako jeden z najważniejszych czynników zdobywania pozycji
rynkowej. Wzrost skali działalności i liczby obsługiwanych klientów za
pośrednictwem bankowości internetowej nie pociąga za sobą bowiem konieczności
rozbudowy sieci placówek operacyjnych ani wzrostu kosztów zatrudnienia.
Potwierdza to zestawienie rosnącej liczby prowadzonych rachunków i transakcji
ze stabilnym poziomem zatrudnienia w placówkach operacyjnych. Otwarcie rachunku
bankowego z dostępem przez Internet stanowi często początek nawiązania
trwalszych relacji banku z klientem, co ułatwia sprzedaż innych produktów.
Doceniając aspekt marketingowy bankowości internetowej, część banków prowadzi
konta internetowe nieodpłatnie lub w ramach miesięcznej, ryczałtowej opłaty,
niezależnej od liczby wykonanych transakcji.” [Raport Bankowości Elektronicznej
2010].
Liczba aktywnych rachunków bankowych (czyli takich,
na których klient banku przeprowadził co najmniej jedną operację w ciągu roku)
z możliwością korzystania z bankowości internetowej na tle liczby wszystkich
aktywnych rachunków bankowych ogółem została przedstawiona na wykresie nr 10.
Wykres ten pokazuje, że wzrost liczby wszystkich aktywnych rachunków bankowych
jest spowodowany głównie przybywającymi rachunkami internetowymi.
Wykres 10. Liczba aktywnych rachunków bankowych z
dostępem przez Internet na tle liczby wszystkich aktywnych rachunków bankowych
ogółem
Źródło:
Raport Bankowości Elektronicznej 2010 w oparciu o wyniki badań UKNF
przeprowadzonej wśród krajowych banków komercyjnych, N = 23
Liczba oraz wartość nominalna
transakcji dokonanych przez klientów za pośrednictwem bankowości internetowej
na tle liczby transakcji dokonanych za pośrednictwem wszystkich kanałów
bankowości elektronicznej przedstawiona została na wykresach nr 11 i 12.
Wykresy te pokazują dynamiczny wzrost liczby jak i wartości transakcji
przeprowadzanych za pomocą bankowości elektronicznej.
Odnotowano 49%
wzrost liczby transakcji dokonywanych przez Internet i 22% wzrost liczby
wszystkich transakcji dokonywanych poprzez bankowość elektroniczną w roku 2009
w stosunku do roku poprzedniego. Podobna sytuacja jest w przypadku wartości
dokonywanych transakcji: 55% wzrost wartości transakcji internetowych i 22%
wzrost wartości wszystkich kanałów elektronicznych w roku 2009 do roku 2008.
Można zatem stwierdzić, że transakcje dokonywane za pośrednictwem Internetu
odgrywają coraz bardziej znaczącą rolę.
Wykres 11. Liczba transakcji dokonanych za pomocą
bankowości internetowej na tle transakcji dokonanych za pośrednictwem
wszystkich kanałów bankowości elektronicznej
Źródło:
Raport Bankowości Elektronicznej 2010 w oparciu o wyniki badań UKNF
przeprowadzonej wśród krajowych banków komercyjnych, N = 31
Wykres 12. Wartość transakcji dokonanych za pomocą
bankowości internetowej na tle transakcji dokonanych za pośrednictwem
wszystkich kanałów bankowości elektronicznej
Źródło:
Raport Bankowości Elektronicznej 2010 w oparciu o wyniki badań UKNF
przeprowadzonej wśród krajowych banków komercyjnych, N = 24
Statystyki bankowości home/corporate
banking nieznacznie różnią się od bankowości internetowej. W ostatnich
latach spada liczba rachunków bankowych z dostępem za pośrednictwem systemów home/corporate banking co może być
spowodowane przenoszeniem się klientów korzystających z tych usług do systemów
bankowości internetowej.
Liczba oraz wartość nominalna transakcji
zrealizowanych za pośrednictwem systemów home/
corporate banking przedstawiona została na wykresach nr 13 i 14. W
analizowanych latach nie widać dużych różnic w liczbie i wartości tych
transakcji. Prawdopodobnie jest to spowodowane podobną aktywnością gospodarczą
obsługiwanych podmiotów, gdyż to one głównie opierają się na systemie bankowym.
Wykres
13. Liczba transakcji zrealizowanych za pośrednictwem systemów home / corporate banking
Źródło: Raport Bankowości Elektronicznej 2010
w oparciu o wyniki badań UKNF przeprowadzonej wśród krajowych banków
komercyjnych, N = 19
Wykres
14. Wartość transakcji zrealizowanych za pośrednictwem systemów home / corporate banking
Źródło:
Raport Bankowości Elektronicznej 2010 w oparciu o wyniki badań UKNF
przeprowadzonej wśród krajowych banków komercyjnych, N = 19
Bankowość
telefoniczna to
jedna z pierwszych zautomatyzowanych usług oferowanych klientom banków. Na
koniec 2009 roku spośród badanych przez Urząd Komisji Nadzoru Finansowego
(UKNF) 35 krajowych banków komercyjnych
(których łączne aktywa stanowiły 92 % całkowitej sumy bilansowej wszystkich
krajowych banków komercyjnych) usługi bankowości telefonicznej oferowało 26
banków (74 % badanej próby). [Raport Bankowości Elektronicznej 2010]
Wykres nr 15 przedstawia
poszczególne usługi bankowości telefonicznej oferowane przez 26 krajowych
banków komercyjnych. Najpowszechniejszą usługą jest call center, którą
świadczyło 25 banków (96 %). Dostęp do rachunku bankowego za pośrednictwem
automatycznego serwisu IVR oferowany jest przez 24 banki (92 %). Spośród usług,
w ramach bankowości mobilnej, najczęściej oferowaną usługą jest SMS banking,
którą oferowało 14 banków (54 %), zaś usługi WAP oferowane były przez 9 banków
(35 %). Tylko 1 bank oferował usługi bankowości mobilnej oparte na
rozwiązaniach SIM Toolkit (specjalnie przygotowane aplikacje bankowe na telefon
komórkowy).
Wykres
15. Usługi bankowości telefonicznej oferowane przez krajowe banki komercyjne
Źródło:
Raport Bankowości Elektronicznej 2010 w oparciu o wyniki badań UKNF
przeprowadzonej wśród krajowych banków komercyjnych świadczących usługi
bankowości telefonicznej pod koniec 2009, N = 26
Podsumowując
bankowość elektroniczna stała się już w na polskim rynku bankowym usługą
powszechnie dostępną. Pod względem stopnia jej wykorzystania przez polskie
społeczeństwo wyprzedza nas większość krajów Unii Europejskiej, co prognozuje
dalszy i dynamiczny rozwój w tym sektorze bankowym.
Dane przeanalizowanego raportu Komisji Nadzoru
Finansowego pokazują, że najbardziej rozwijającą się w Polsce formą świadczenia
usług w ramach bankowości elektronicznej jest bankowość internetowa.
Charakteryzuje się bardzo dobrym poziomem bezpieczeństwa od strony banków, ale
trzeba pamiętać, że wymaga ona również
spełniania pewnych zasad bezpieczeństwa od strony klienta
Wykres 16. Obecny
stan bankowości internetowej w Polsce
Źródło: Opracowanie własne na
podstawie www.gazetaprawna.pl.
Bankowość telefoniczna traci powoli na znaczeniu,
natomiast bankowość mobilna wykorzystywana jest obecnie głównie przez
zaawansowanych użytkowników telefonii komórkowej, ale ma ona duży potencjał
rozwojowy.
Płatności i
transakcje elektroniczne w porównaniu z operacjami gotówkowymi cechują się
znacznie lepszymi możliwościami ich zabezpieczenia, dokumentowania
(elektronicznego) i monitorowania.
